ย้อนรอย “สวัสติกะ” สัญลักษณ์เก่าแก่อายุกว่า 12,000 ปี ที่อยู่คู่มนุษย์มาอย่างยาวนาน

หากพูดถึงเครื่องหมาย “สวัสติกะ” เชื่อกันว่าคงมีหลายคนที่นึกภาพสัญลักษณ์ของพรรคนาซีขึ้นมาเป็นอย่างแรก แต่ในความเป็นจริงแล้วสัญลักษณ์นี้มีมานานกว่าพรรคนาซีเยอะ แถมไม่ได้ภาพลักษณ์ที่เลวร้ายเหมือนในปัจจุบันอีกด้วย

โดยเครื่องหมายสวัสติกะที่เก่าแก่ที่สุดที่เราเคยมีการค้นพบมานั้น คาดกันว่ามาจากปลายยุคหินเพลิโอะลีธอิค (ราวๆ 12,000 ปีก่อน) เลยทีเดียว

อย่างไรก็ตามช่วงเวลาที่เรามั่นใจว่ามีการใช้เครื่องหมายสวัสติกะอย่างแน่นอนจะเป็นเมื่อราวๆ 4,000 ปีก่อน และมีหลักฐานการใช้งานจากทั้งกรีก โรมัน ดรูอิด เคลต์ และแน่นอนว่าในศาสนาต่างๆ อย่างฮินดู หรือพุทธศาสนา

สวัสติกะมาจากภาษาสันสกฤต ซึ่งมีความหมายตั้งแต่ “สิ่งที่ดี” “ความเป็นอยู่ที่ดี” และ “โชคดี” ก่อนที่จะได้รับความหมายอื่นๆอย่าง “ชัยชนะ” จากการตีความเพิ่มเติมของคนรุ่นหลัง

ในปี 1979 นักวิชาการภาษาสันสกฤต Prabhat Ranjan Sarkar บอกว่าตราสวัสติกะจะสามารถวาดได้ทั้งแบบ 卍 และ 卐 แต่ทั้งสองแบบจะมีความหมายตรงข้ามกัน และหากอยากให้ความหมายออกมาในด้านดี ตราก็ควรจะถูกเขียนแบบ “卐”

สำหรับชาวพุทธแล้วตราสวัสติกะนับว่าเป็นสัญลักษณ์ของ โชคดี ความเจริญรุ่งเรือง ความอุดมสมบูรณ์ และความเป็นนิรันดร์ ดังนั้นจึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่สัญลักษณ์เหล่านี้จะไปปรากฏบนพระพุทธรูป (โดยเฉพาะในต่างประเทศ)

น่าเสียดายที่หลังจากที่นาซีมีการใช้เครื่องหมายคล้ายตราสวัสติกะเป็นสัญลักษณ์ของตนเองในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ความหมายของเครื่องหมายนี้ก็ถูกคนส่วนมากมองเป็นสัญลักษณ์ของความชั่วร้ายไป

ทั้งๆ ที่ในความเป็นจริงแล้วเครื่องหมายของทางนาซีจะเอียงกว่าเครื่องหมายสวัสติกะทั่วไป 45 องศา และเป็นตัวแทนของตัว S สองตัวซ้อนกัน (มาจากคำว่า “Stadt” ที่แปลว่า “บ้านเมือง” และ “Sicherheit” ที่แปลว่า “ปลอดภัย” อีกที)

เครื่องหมายสวัสติกะของทางนาซี (ซ้าย) เทียบกับเครื่องหมายสวัสติกะอื่นๆ (ขวา)

แต่แม้ว่าความหมายของเครื่องหมายสวัสติกะจะเป็นไปจากสมัยก่อนอยู่บ้างก็ตาม แต่เราก็ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าเครื่องหมายนี้เป็นเครื่องหมายที่มีประวัติศาสตร์มาตั้งแต่ในอดีต และเป็นสัญลักษณ์ที่อยู่คู่กับมนุษย์มาอย่างยาวนานจริงๆ

ที่มา ancient-origins