เคยเป็นบ้างไหม? เจอเหตุการณ์บางอย่างแล้วรู้สึกว่ามันคุ้นเคยอย่างน่าประหลาด เหมือนมันเคยเกิดขึ้นมาแล้ว ทั้งๆ ที่นั่นเป็นครั้งแรกที่เราพบกับเหตุการณ์ที่ว่า
นี่คือปรากฏการณ์ที่รู้จักกันในชื่อ “เดจาวู” (Déjà vu ภาษาฝรั่งเศสแปลว่า “เคยเห็นมาแล้ว”) ซึ่งในทางสถิติจะเกิดขึ้นกับคนกว่า 60% สักครั้งหนึ่งในชีวิต
อาการเดจาวูนั้น แม้ในปัจจุบันก็ยังไม่มีคำตอบที่ชัดเจนนักในทางวิทยาศาสตร์ว่าเกิดจากอะไร
แต่ในปี 2003 นักวิทยาศาสตร์ก็ยืนยันแล้วว่าปรากฏการณ์นี้มีอยู่จริง โดยมันมีเกี่ยวข้องกับสมอง ซึ่งอาจเป็นได้ทั้งระบบความทรงจำ และระบบความคิดการตัดสินใจ
และในปี 2006 นักวิทยาศาสตร์ก็เคยทดลองทำให้คน “รู้สึกเดจาวู” และประสบความสำเร็จในระดับหนึ่งด้วย
นั่นทำให้ในปัจจุบันเรามีทฤษฎีอยู่ไม่น้อยที่พยายามอธิบายการมีอยู่ของอาการเดจาวู
โดยหนึ่งในสมมติฐานที่ได้รับความสนใจมากคือ เดจาวูอาจเกิดจากปัญหาเรื่องความจำ
ทำให้เมื่อเราพบสถานการณ์ที่มีส่วนคล้ายกับสถานการณ์ในอดีต เราจะพยายามนึกถึงเรื่องในอดีตนั้นขึ้นมาแต่ไม่สามารถนึกได้เพราะมันไม่ใช่สถานการณ์เดียวกันเสียทีเดียว และส่งผลให้เรารู้สึกคุ้นเคยกับสิ่งที่ไม่เคยพบมาก่อนไป
ซึ่งแนวคิดนี้ได้รับการสนับสนุนโดยการทดลองในปี 2006 ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ใช้ VR และเกม The Sims กระตุ้นความรู้สึกเดจาวูของผู้คน
ส่วนอีกแนวคิดหนึ่งบอกว่าเดจาวูอาจเกิดจาก การหยุดชะงักของการประมวลผลสถานการณ์ของสมองเอง
เช่นเมื่อเรากำลังขับรถและเหลือบไปเห็นร้านกาแฟ สมองของเราอาจจะมัวประเมินการขับรถจนประมวลผลร้านกาแฟไม่ครบ ในไม่กี่วินาทีต่อมาเมื่อเรามองไปยังร้านกาแฟตรงๆ เราจึงรู้สึกคุ้นเคยกับมันทั้งๆ ที่ไม่เคยเห็นมาก่อนได้
ไม่ว่าจะทางไหน ในหลายๆ ทฤษฎี นักวิทยาศาสตร์ก็เชื่อว่าเดจาวูคงจะไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพนัก โดยคนที่มีสุขภาพดีทั่วๆ ไปจะมีแนวโน้มรู้สึกเดจาวูประมาณเดือนละครั้ง
แต่ตัวเลขดังกล่าวก็อาจจะเพิ่มขึ้นได้หากสมองอยู่ในภาวะเหนื่อย เครียด หรือมีการใช้สารเคมีอย่างยาที่มีผลทางประสาท
และการเดินทางซึ่งทำให้สมองมีประสบการณ์ในเรียกใช้มากขึ้นเอง ก็ถูกรายงานอยู่บ่อยครั้งว่ามีส่วนทำให้คนเป็นเดจาวูบ่อยขึ้นเช่นกัน
เข้าถึงงานวิจัยที่ใช้อ้างอิงได้ที่
psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2F0033-2909.129.3.394
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22322010/
ที่มา
www.discovermagazine.com/mind/whats-really-happening-when-you-experience-deja-vu
www.scientificamerican.com/article/can-science-explain-deja-vu/
www.sciencefocus.com/the-human-body/deja-vu/
